Η λέξη ‘ψυχισμός’ αναφέρεται στον ψυχικό κόσμο του ατόμου, στη ψυχική του λειτουργία. Συχνά για τους ενήλικες, ο ψυχικός κόσμος του παιδιού μοιάζει αινιγματικός, με αποτέλεσμα να αναρωτιούνται συχνά τι σκέφτεται, τι επιθυμεί ή τι θέλει να μας πει το παιδί μέσα από τη συμπεριφορά και το λόγο του. Αυτή η διερώτηση δεν είναι, ωστόσο, κάτι άγνωστο για τους γονείς και τους φροντιστές ενός παιδιού, που από τη πρώτη στιγμή της ζωής του προσπαθούν να αποδώσουν νόημα στο κλάμα- κάλεσμα του. Χωρίς να ξέρουν τι ακριβώς χρειάζεται, μέσω του κλάματος ή της φωνούλας υποθέτουν ότι μπορεί να πεινάει ή να αποζητά την αγκαλιά. Το παιδί σταδιακά συνδέει ότι τα πρόσωπα φροντίδας ανταποκρίνονται στα καλέσματα του με κάποιους τρόπους και η επικοινωνία μεταξύ τους όλο και εμπλουτίζεται.
Κάθε παιδί επομένως, αναπτύσσει έναν μοναδικό τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του. Σύμφωνα με την Dethiville (2014), το βρέφος έρχεται στον κόσμο με δυνατότητες, θα γίνει όμως ο εαυτός του, μόνο αν το περιβάλλον μπορεί να του επιτρέψει να εκφράζει τον αυθορμητισμό του. Επιπλέον, όπως αναφέρει ο Winnicott (οπ.αν. Dethiville, 2008), η έλλειψη του αντικειμένου αγάπης, στην περίπτωση μας του προσώπου φροντίδας, είναι εκείνη που θα επιτρέψει τη δημιουργία του. Για παράδειγμα, όταν μια μητέρα δεν ανταποκριθεί αμέσως στο κλάμα του βρέφους, αυτό θα δώσει στο βρέφος τη δυνατότητα να την θυμηθεί και να τη φέρει στο μυαλό του, να την αναπαραστήσει, να ψάξει περισσότερους τρόπους για να τη φέρει κοντά του (για παράδειγμα, να κλάψει δυνατότερα) και να ηρεμίσει όταν εκείνη έρθει. Έτσι, κάτι απλό, όπως το να καθυστερήσει η μητέρα να πάει κοντά στο βρέφος όταν εκείνο κλαίει, μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία αναπαραστάσεων, την ενίσχυση του φαντασιακού κόσμου του παιδιού, αλλά και στην αναζήτηση άλλων τρόπων για να επικοινωνήσει αυτό που εκείνο χρειάζεται. Η διαδικασία λοιπόν αυτή, έχει μεγάλη σημασία για τον ψυχισμό του.
Έτσι θα πρέπει να θυμόμαστε:
- Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ‘τέλειος’ γονέας, γιατί τότε το παιδί δεν έχει το χώρο να ζητήσει κάτι, ούτε να αναρωτηθεί πως θα το αποκτήσει, αφού όλα του παρέχονται
- Όταν το παιδί βλέπει ότι ο γονέας δεν είναι τέλειος, βλέπει δηλαδή την έλλειψη του, καταλαβαίνει ότι μπορεί να μοιάσει στο γονέα που τόσο θαυμάζει, χωρίς να είναι το ίδιο ‘τέλειο’ και αυτό είναι ανακουφιστικό
- Χρειάζεται να δίνουμε χώρο και χρόνο στο παιδί ώστε να μας επικοινωνήσει τις ανάγκες του
- Δεν θα πρέπει να βιαζόμαστε να ‘απαντήσουμε’ σε αυτές με βάση αυτό που εμείς θα θέλαμε, αλλά να προσπαθήσουμε να το ακούσουμε με ουδέτερο και υποστηρικτικό τρόπο
Συμπερασματικά, αν δώσουμε χώρο και εμπιστοσύνη, τα παιδιά θα μας μιλήσουν με τον τρόπο τους!
Ελευθερία Σούρμπα
Ψυχολόγος
Πηγές:
Dethiville, L. and Nikolopoulou, E. (2014). Συνομιλώντας για τον D.W. Winnicott και την κλινική του. Αθήνα: Εκδόσεις Γαβριηλίδης.
Winnicott, D.W. (1988). The Human Nature. Αναφέρεται στοDethiville L. (2008). Donald W. Winnicott, Une nouvelle approche. Paris: Editions Champagne Premiere:71.